بورس
بازار بورس چیست؟
بازار بورس چیست؟ بورس نهاد سازمان‌یافته‌ای است که ازجمله ارکان عمده و اساسی در بازار سرمایه محسوب میشود. بورس کارکردهای متفاوتی ازجمله مدیریت انتقال ریسک، شفافیت بازار، کشف قیمت، ایجاد بازار رقابتی و جمع‌آوری سرمایه‌ها و پس‌اندازهای کوچک برای تأمین سرمایه موردنیاز برای فعالیت‌های اقتصادی را دارد.
تاریخچه بورس
واژه بورس در زبان فرانسوی به معنای کیف پول است، علاوه بر این، این‌طور گفته شده است که در اوایل قرن پانزدهم میلادی در شهر Bruges بلژیک مردی به نام Van der Beurze زندگی می‌کرده که صرافان شهر در مقابل خانه او به دادوستد کالا و اوراق بهادر می‌پرداختند. ازاین‌رو بعدها به‌طورکلی به مکان‌هایی که دادوستد پول، کالا و اسناد مالی و تجاری در آن صورت می‌گرفت، بورس گفته شد.
البته در آن زمان این مکان‌ها از نظم و انضباط خاصی برخوردار نبودن و هر کس می‌توانست در آنجا خریدوفروش کند؛ اما رفته‌رفته نظم خوبی در آن مکان‌ها حاکم شد، به شکلی که بعد از مدتی فقط بازرگانان، صرافان و دلالان بودند که اجازه داشتند در این مکان‌ها خریدوفروش کنند. رفته‌رفته این مکان‌ها به تالارهای مسقف و بزرگ تبدیل شدند و بازرگانان برای خریدوفروش به این تالارها می‌رفتند.
اولین بورسی که ایجاد شد؟
چیزی که در گذشته باعث می‌شد تا سرمایه‌گذاران در اوراق بهادار با هم شریک شوند، این بود که بازرگانان همواره به دنبال راهی بودند تا ضررهای احتمالی تجارتشان را کاهش بدهند. شراکت راه خوبی بود که ریسک کسب‌وکار آنها را کاهش دهد. چون با شریک شدن چند نفر در یک کسب‌وکار سود و زیان‌های احتمالی آن کسب‌وکار هم بین شرکا تقسیم می‌شد. این تجربه کم‌کم باعث تشکیل شرکت‌های سهامی شد. در این شرکت‌ها هرکدام از شرکا به نسبت سهمی که داشتند در منافع و یا ضررهای احتمالی شرکت سهیم می‌شدند. اولین شرکت سهامی «ماسکوی» نام داشت که در سال 1353 میلادی با مشارکت تعدادی تجار در روسیه ایجاد شد.
به‌مرورزمان و با گسترش مبادلات تجاری در جهان نیاز به جذب سرمایه‌هایی بیشتر و شرکای جدیدتر احساس شد. پیدا کردن شرکای جدید هم به مراکزی نیاز داشت که بتواند بین دارندگان پول و متقاضیان پول ارتباط برقرار کند. این مراکز که به بورس معروف شدند محلی بودند که شرکت‌ها در آنجا سهامشان را به افرادی که به سرمایه‌گذاری علاقه‌مند بودند می‌فروختند تا با این کار شرکای بیشتر و جدیدتری برای خودشان پیدا کنند.
اولین بورس اوراق و بهادار جهان در شهر آمستردام هلند در قرن هفدهم میلادی تشکیل شد و کمپانی هند شرقی هم اولین شرکتی بود که سهام خودش را در آن عرضه کرد.
بورس نیویورک و وال استریت (Wall Street)
معتبرترین و بزرگ‌ترین بورس دنیا، بازار بورس نیویورک محسوب میشود که در سال ۱۷۹۲ توسط 24 کارگزار بازار سهام در خیابانی به نام wall Street در محله منهتن نیویورک تأسیس شده است. آن‌های زیر درخت چناری گرد هم آمده و توافق‌نامه‌ای را امضا کردند که به توافق‌نامه «درخت چنار» مشهور شد. با امضای این توافق‌نامه فعالیت خریدوفروش سهام که تا قبل از آن به‌صورت غیررسمی زیر درخت چنار انجام می‌شد. رسمیت پیدا کرد و با این کار بورس نیویورک عملاً فعالیتش را شروع کرد.
شاخص داوجونز چیست؟
شاخص اصلی اقتصادی بازار نیویورک Dow Jones است. معاملات و مبادلات این بازار به‌صورت الکترونیکی انجام می‌پذیرد و به لحاظ سرمایه‌گذاری در بازار و ارزش معاملات بزرگ‌ترین بازار بورس جهان به‌حساب می‌آید.
با شروع به کار بورس‌های بزرگ جهان رفته‌رفته سایر کشورها هم دارای بورس شدند تا آنجایی که امروزه کمترین کشوری را می‌توانیم پیدا کنیم که بورس نداشته باشد.
بورس توکیو، بورس لندن، بورس پاریس و بورس فرانکفورت از دیگر بازارهای مهم بورس در دنیا به‌حساب می‌آیند که نقش مهمی را در اقتصاد جهانی ایفا می‌کنند.
بورس تهران در بهمن‌ماه ۱۳۴۶ فعالیت خود را با انتشار سهام بانک «توسعه صنعتی و معدنی» آغاز کرد.
چرا بازار بورس ایجاد میشود؟
می‌توان گفت علت اصلی تشکیل بازار بورس در جهان، جمع‌آوری سرمایه و فراهم کردن هزینه‌های مالی برای پروژه‌ها و طرح‌های تحقیقاتی و توسعه شرکت‌ها و کارخانه‌ها در شکل یک بازار منسجم و شفاف است. درواقع مفهوم اولیه این شرکت‌ها، شراکت و تقسیم سود و زیان احتمالی بین شرکاست.
به زبان ساده‌تر شرکت‌ها و کارخانه برای تأمین سرمایه موردنیاز خود از یک نهاد و سازمان قدرتمند به نام بورس درخواست کمک می‌کنند. این سازمان به دلیل نظم خیلی خوبی که دارد از این شرکت‌ها و کارخانه‌ها می‌خواهد که تمام صورت‌های مالی و عملکرد و تمام اطلاعات نهاد خود را در اختیار بورس قرار دهند تا این سازمان با استراتژی‌هایی که دارد بتواند سرمایه موردنیاز این شرکت‌ها را تأمین کند.
این شرکت‌ها حاضر هستند تا بخشی از شرکت خود را بفروشند و در ازای آن سرمایه جذب کنند.
از آن‌طرف سازمان بورس با امکاناتی که دارد، بستر مناسب، مطمئن و آسانی برای جمع‌آوری پول‌های ریز و درشت مردم و اختصاص آن به کارخانه‌ها را فراهم می‌کند.
سازمان بورس هر شرکت را به میلیون‌ها قسمت ریزم مساوی تقسیم می‌کند. هرکدام از این قسمت‌های ریز، «سهم» نامیده میشود.
چرا باید سهام بخریم؟
بازار بورس یکی از گزینه‌های سرمایه‌گذاری نسبتاً جذاب محسوب میشود. دلایل مختلفی برای سرمایه‌گذاری در بورس میشود عنوان کرد، اما در کل خرید سهام شرکت‌ها از دو جهت برای شما سودآور است:
- با افزایش قیمت سهم، سرمایه شما افزایش پیدا می‌کند.
- علاوه بر افزایش قیمت سهم، شرکت‌ها هرساله به سرمایه‌گذاران سود نقدی پرداخت می‌کنند.
فرق بورس با فرابورس
در ایران دودسته بازار وجود دارد. آن دودسته عبارت‌اند از «بورس» و «فرابورس»
شرکت‌ها و کارخانه‌ها در ایران عضو یکی از این دودسته هستند. شرکت‌های بزرگ و با سابقه بسیار بالا که در طول سالیان متوالی عملکرد خیلی خوبی از خود نشان دادند در دسته‌بندی بازار بورس قرار می‌گیرند، اما شرکت‌هایی که یک مقدار از لحاظ سرمایه در گردش از شرکت‌های عضو بورس ضعیف‌تر هستند و سابقه آنها کمتر است در دسته‌بندی بازار فرابورس می‌باشند. درواقع می‌توان گفت که تفاوت قرارگیری در این دو بازار به سابقه عملکرد شرکت‌ها و سرمایه آنها مربوط میشود.
انواع دسته‌های بازار بورس چیست؟
در علم اقتصاد بورس به بازاری اطلاق میشود که قیمت‌گذاری و خریدوفروش کالا و اوراق بهادار در آن انجام می‌پذیرد و در یک طبقه‌بندی کلی شامل بورس کالا، اوراق بهادار و بورس ارز است که البته بورس ارز در ایران فعال نیست. فعالیت بازار جهانی ارز هم که به نام فارکس شناخته میشود، در ایران قانونی نیست و ممنوع است.
البته اخیراً اخباری به گوش می‌رسد که سازمان بورس در حال ایجاد بازار بورس ارز داخلی است و باید دید در عمل این بازار چه‌طور پیش خواهد رفت.
بورس کالا
بورس کالا بازار متشکل و منسجمی است که تعداد زیادی از فروشندگان کالای خود را در آنجا عرضه می‌کنند و کالای مربوطه پس از بررسی‌های کارشناسی و قیمت‌گذاری توسط کارشناسان آن بازار به خریداران ارائه میشود در این بورس معمولاً مواد خام و مواد اولیه مورد معامله قرار می‌گیرد، هر بورس کالایی را با نام کالایی که در آن معامله میشود می‌شناسند، مثلاً بورس نفت، بورس گندم و … . بورس کالا حکم بازار «فیزیکی» و بازار «ابزار مشتقه» تقسیم میشود.
بورس اوراق بهادار
در ایران به بازار خریدوفروش اوراق بهادار که به‌طور رسمی و دائمی در محل معین تشکیل میشود، بورس اوراق بهادار گفته میشود. در بورس اوراق بهادار نیز دارایی‌هایی مانند سهام و اوراق مشارکت مورد معامله قرار می‌گیرد.
تفاوت بازار بورس به‌عنوان یک بازار مالی با بازار فیزیکی در آن است که در این بازار سهام و اوراق عرضه کالا مورد معامله قرار می‌گیرد، بازار بورس تابع مقرراتی است که توسط نهادهای قانون‌گذار تعیین میشود و به‌منظور جلوگیری از بی‌نظمی و حفظ حقوق طرفین عرضه و تقاضا، رعایت آنها الزامی است. امروزه بازارهای بورس و اوراق بهادار شاهراه سرمایه‌گذاری و انجام معاملات در حوزه بورس کالا و اوراق بهادار در جهان محسوب میشود.
بورس ارز
به بازاری که ارزها در مقابل یکدیگر معامله شوند بورس ارز می‌گویند. پویایی این بازار بستگی به میزان ارزش این ارزها نسبت به یکدیگر دارد.
سابقاً فقط بانک‌ها در این بورس فعال بودند، اما امروزه شرکت‌های بزرگ، کارخانه‌ها، صادرکنندگان و واردکنندگان و مردم عادی نیز می‌توانند در این بازار معامله کنند.
البته فعالیت در بازار جهانی ارز هم که به نام فارکس شناخته میشود، در ایران قانونی نیست و ممنوع است؛ اما اخیراً اخباری به گوش می‌رسد که سازمان بورس در حال ایجاد بازار بورس ارز داخلی است و باید دید در عمل این بازار چه‌طور پیش خواهد رفت.
در این مقاله سعی شدبه این سوال که بازار بورس چیست؟ پاسخ داده شود. اگر دوست دارید سرمایه‌گذاری موفقی در بورس داشته باشید، توصیه می‌کنم مقاله زیر را بخوانید:
